کوروش دوم هخامنشی، مشهور به کوروش بزرگ، یکی از تأثیرگذارترین شخصیت‌های تاریخ جهان و بنیان‌گذار نخستین امپراتوری جهانی تاریخ، یعنی شاهنشاهی هخامنشی است. دوران حکمرانی او (حدود ۵۵۹ تا ۵۳۰ پیش از میلاد) نه تنها به دلیل فتوحات نظامی خیره‌کننده، بلکه به‌خاطر رویکرد حکومتی مبتنی بر مدارا و احترام به فرهنگ‌ها، شهرت جهانی یافته است.
کوروش بزرگ؛ بنیان‌گذار امپراتوری جهانی و نماد مدارا
کوروش با اتحاد اقوام پارس و ماد، سرانجام امپراتوری وسیعی را پایه‌گذاری کرد که از آسیای میانه تا مصر و آناتولی گسترده بود. نقطه عطف این فتوحات، فتح لیدیه و سپس فتح بابل در سال ۵۳۹ پیش از میلاد بود. فتح بابل به‌ویژه به دلیل منش اخلاقی او اهمیت یافت؛ او پس از ورود به بابل، برخلاف سنت فاتحان آن زمان، مردم را نکشت، معابدشان را ویران نکرد و به ادیان آن‌ها احترام گذاشت.
مشهورترین سند از این رویکرد، منشور کوروش است که به‌عنوان نخستین اعلامیه حقوق بشر در جهان شناخته می‌شود. در این منشور، او آزادی مذهب و بازگشت اسرا به سرزمین‌های خود (از جمله بازگرداندن یهودیان به اورشلیم) را تضمین کرد. این منشور نمادی از حکمرانی بر پایه عدالت و احترام به تنوع فرهنگی بود که الگویی برای حکومت‌داری در قرون بعدی قرار گرفت.
کوروش بزرگ نه تنها یک فاتح، بلکه یک مدیر مدبر بود که با ایجاد سیستم ساتراپی (استان داری) و تأکید بر ارتباطات کارآمد (مانند راه شاهی)، امپراتوری خود را پایدار ساخت. میراث او به‌عنوان نمادی از مدارا، آزادی و توسعه پایدار در فرهنگ ایرانی و تاریخ جهان باقی مانده است.
