نیکو خردمند از چهره‌های بی‌بدیل هنر ایران است. او صدایی داشت که برای نسل‌ها ماندگار شد. فعالیت خود را از رادیو آغاز کرد و سپس به دنیای دوبله و سینما وارد شد. او از نخستین زنان پیشرو در عرصه گویندگی بود که راه را برای نسل‌های بعدی گشود. نیکو خردمند با اخلاق آرام و صدای خاصش، یکی از ستون‌های هنر بازیگری و صداپیشگی ایران محسوب می‌شود.
تولد و آغاز مسیر هنری
نیکو خردمند در سوم خرداد ۱۳۱۱ در شیراز به دنیا آمد. از همان نوجوانی به هنر و جمال کلام علاقه داشت. تحصیلات خود را در رشته ادبیات فارسی به پایان رساند و پس از آن وارد عرصه گویندگی شد. در سال ۱۳۳۰ با رادیو ایران همکاری خود را آغاز کرد. صدای گرم و شمرده‌اش به‌سرعت مورد توجه تهیه‌کنندگان قرار گرفت. او در کنار بزرگان دوبله مانند احمد رسول‌زاده و ناصر طهماسب کار خود را پیش برد.
در ادامه، خردمند وارد تئاتر و سپس سینما شد و با اجرای نقش‌های ملایم و تأثیرگذار، جایگاه خود را تثبیت کرد. زبان گفتار و نحوه بیانش خاص و باوقار بود. بسیاری او را «بانوی صدای فاخر ایران» می‌نامند.
فعالیت‌ها در سینما، تلویزیون و دوبله
کار حرفه‌ای نیکو خردمند تنها محدود به رادیو نبود. او از دهه ۱۳۴۰ در فیلم‌های سینمایی حضور یافت. از آثار شاخصش در پیش از انقلاب می‌توان به “ساحره”، “دایره مینا” و “شطرنج باد” اشاره کرد. پس از انقلاب نیز در فیلم‌های متعددی بازی کرد؛ از جمله “دختری با کفش‌های کتانی”، “سارا”، “کاغذ بی‌خط” و “شب‌یلدا”.
در تلویزیون، خردمند با نقش‌های مادرانه و صمیمی، محبوبیت فراوانی یافت. از مهم‌ترین سریال‌هایش می‌توان به “خانه سبز”، “روزی روزگاری”، و “پهلوانان نمی‌میرند” اشاره کرد. او همچنین سال‌ها به‌عنوان گوینده ثابت برنامه‌های مستند در رادیو و تلویزیون فعالیت داشت. صدایش در ذهن مخاطبان جاودانه شد.
در حوزه دوبله، او صدای شخصیت‌های زن بسیاری از فیلم‌های کلاسیک بود. صدایش به بازیگرانی چون الیزابت تیلور و آدری هپبورن جان می‌داد. خردمند معتقد بود کار دوبله نوعی بازیگری با صداست و نیازمند احساس، نه فقط مهارت فنی.
همسر و زندگی شخصی
زندگی شخصی نیکو خردمند آرام و در عین حال پرفراز و نشیب بود. او در جوانی با مهندس احمد کاشانی ازدواج کرد. همسرش از فعالان فرهنگی و علاقه‌مند به هنر بود. ازدواج آن‌ها بر پایه احترام و درک متقابل شکل گرفت. با وجود فضای مردسالارانه جامعه در آن دوران، خردمند همیشه از حمایت همسرش برخوردار بود. با این‌حال، شرایط کاری و فضای حرفه‌ای پرمشغله باعث شد آن‌ها پس از چند سال از یکدیگر جدا شوند. او دیگر ازدواج نکرد و تمام تمرکز خود را بر کار گذاشت.
نیکو خردمند فرزندی نداشت، اما همواره از شاگردان و نسل جوان حمایت می‌کرد. شاگردانش بعدها در حوزه دوبله و گویندگی فعالیت کردند و او به نوعی استاد نسل تازه بود. در گفت‌وگوهایش همیشه از اهمیت اخلاق، صداقت و تلاش در هنر سخن می‌گفت و می‌گفت: «صدا امانتی است که باید با عشق از آن مراقبت کرد.»
جمع‌بندی و میراث هنری
نیکو خردمند در طول بیش از پنجاه سال فعالیت، چهره‌ای جاودانه در تاریخ فرهنگ ایران شد. او نه‌فقط یک بازیگر، بلکه نماد صداقت در کار هنری بود. نسل‌های مختلف، صدای آرام و لطیف او را با خاطرات خود پیوند می‌دهند. خردمند در سال‌های پایانی عمر، به دلیل بیماری کم‌کار شد، اما همچنان مورد احترام همگان بود.
او در ۱۷ آبان ۱۳۸۸ بر اثر ایست قلبی در تهران درگذشت. تشییع پیکر او با حضور هنرمندان بزرگ کشور برگزار شد.
نام نیکو خردمند امروز در کنار بزرگ‌ترین گویندگان و بازیگران زن ایران می‌درخشد. صدای او، همانند خاطراتش، هیچ‌گاه از یاد نمی‌رود.
برای مطالعه بیشتر:
مهین شهابی: صدای ماندگار تئاتر، رادیو و سینمای ایران – زندگی و میراث هنری
