افسردگی فقط یک اختلال روحی ساده نیست؛ این بیماری یک اختلال سیستمیک است که همزمان روی مغز، هورمونها، متابولیسم و حتی رفتارهای غذایی اثر میگذارد. به همین دلیل، یکی از واضحترین نشانههای جسمی افسردگی، تغییر وزن ناخواسته است؛ تغییری که میتواند به شکل کاهش وزن شدید یا افزایش وزن قابلتوجه بروز کند.
طبق معیارهای تشخیصی :contentReference[oaicite:0]{index=0}، تغییر وزن بدون رژیم یا ورزش، یکی از نشانههای اصلی اختلال افسردگی اساسی محسوب میشود.
پاسخ کوتاه و علمی
بله، افسردگی میتواند هم باعث لاغری شود و هم چاقی. اما اینکه کدام اتفاق برای شما رخ دهد، به عوامل مختلفی بستگی دارد؛ از جمله:
- نوع افسردگی
- شدت علائم روانی
- ژنتیک و ساختار مغزی
- سبک مقابله با استرس
- داروهای مصرفی
چرا افسردگی باعث لاغری و کاهش وزن میشود؟
۱. از بین رفتن لذت غذا (آنهدونیا)
یکی از نشانههای اصلی افسردگی، ناتوانی در تجربه لذت است. در این حالت غذا دیگر طعم سابق را ندارد و مغز، پاداش شیمیایی معمول را دریافت نمیکند. نتیجه؟
- کاهش میل به غذا
- حذف وعدههای غذایی
- کاهش دریافت کالری
۲. خستگی شدید و بیانگیزگی
در افسردگی، حتی کارهای ساده مثل خرید یا آشپزی طاقتفرسا میشوند. فرد ممکن است ساعتها چیزی نخورد، نه از روی رژیم، بلکه از فرط بیانرژی بودن.
۳. اختلال در هورمونهای استرس
در افسردگیهای شدید (بهویژه نوع ملانکولیک)، محور استرس بدن بیشفعال میشود و ترشح مداوم کورتیزول و CRH رخ میدهد. این وضعیت:
- اشتها را سرکوب میکند
- بدن را در حالت هشدار دائمی نگه میدارد
- احساس گرسنگی را کاهش میدهد
۴. علائم گوارشی ناشی از افسردگی
افسردگی میتواند باعث تهوع، دلدرد، احساس سیری زودرس یا مشکلات رودهای شود. این علائم، غذا خوردن را به تجربهای ناخوشایند تبدیل میکنند.
چرا افسردگی باعث چاقی و افزایش وزن میشود؟
افسردگی آتیپیک؛ روی دیگر سکه
در نوعی شایع از افسردگی به نام افسردگی آتیپیک، الگوی علائم کاملاً برعکس است:
- افزایش اشتها
- میل شدید به شیرینی و کربوهیدرات
- پرخوابی
- احساس سنگینی در اندامها
پرخوری عاطفی و تسکین موقت
بسیاری از افراد افسرده برای کاهش موقت ناراحتی روانی، به غذا پناه میبرند. غذاهای پرچرب و شیرین بهطور موقت سروتونین را افزایش میدهند، اما این چرخه معمولاً به شکل زیر ادامه پیدا میکند:
افسردگی → پرخوری → احساس گناه → تشدید افسردگی → پرخوری بیشتر
نقش داروهای ضدافسردگی در تغییر وزن
| گروه دارویی | تأثیر بر وزن |
|---|---|
| سهحلقهایها (TCAs) | افزایش وزن قابلتوجه |
| میرتازاپین | افزایش شدید اشتها و وزن |
| برخی SSRIها (بلندمدت) | افزایش وزن تدریجی |
| بوپروپیون | کاهش وزن |
| SNRIها | خنثی یا تغییر اندک |
قطع یا تغییر دارو بدون نظر پزشک میتواند افسردگی را تشدید کند؛ بنابراین هر تغییر وزنی را حتماً با پزشک در میان بگذارید.
چه زمانی تغییر وزن در افسردگی خطرناک است؟
- کاهش یا افزایش بیش از ۵٪ وزن در یک ماه
- بیاشتهایی کامل یا پرخوری غیرقابلکنترل
- همراهی با بیخوابی، افکار منفی یا بیانگیزگی شدید
- احساس ضعف، سرگیجه یا ریزش مو
جمعبندی نهایی
افسردگی میتواند بدن را به دو مسیر کاملاً متفاوت ببرد: لاغری ناخواسته یا چاقی تدریجی. هیچکدام نشانه ضعف نیستند، بلکه واکنش طبیعی بدن به اختلال در مغز و هورمونها هستند.
اگر تغییر وزن شما ناگهانی، شدید یا همراه با علائم روانی است، مراجعه به متخصص سلامت روان یک ضرورت است، نه انتخاب.
این مطلب صرفاً جنبه آموزشی دارد و جایگزین تشخیص یا درمان پزشکی نیست.
همچنین بخوانید:
علیرضا خمسه: بیوگرافی کامل، تحصیلات، آغاز بازیگری از «جوجه فکلی» تا «پایتخت»
درمان کمرویی بدون دارو! این خوراکیها اضطراب اجتماعی را خاموش میکنند
علیرضا شجاع نوری: از تحصیلات زیستشناسی تا نقش سلمان فارسی؛ بیوگرافی
